Stowarzyszenie LGD Wrota Wielkopolski

Zabytki - Gmina Baranów Drukuj Email
niedziela, 02 marca 2008 18:58

 

Gmina Baranów

Położenie i uwarunkowania geograficzne


Gmina Baranów położona jest w południowej części województwa wielkopolskiego, w powiecie kępińskim. Od północy gmina graniczy z miastem i gminą Kępno; od wschodu z gminami Wieruszów (woj.łódzkie) i Łęka Opatowska; od południa z gminami Trzcinica i Rychtal; od zachodu z gminą Bralin Unikatowe położenie gminy powoduje również
Gmina Baranów zajmuje powierzchnię 7 431 ha i liczy 7613 mieszkańców.
Gmina leży na pograniczu południowo-wschodniej części Niziny Wielkopolskiej i Niziny Śląskiej. Cały obszar gminy usytuowany jest w dorzeczu rzeki Prosny, a jego główna oś hydrograficzna to rzeka Niesób wraz z dopływami . W podziale fizycznogeograficznym makroregion, na terenie, którego leży omawiana gmina nosi nazwę Wysoczyzny Wieruszowskiej lub zastępczo Bolesławieckiej, położonej na 165-220 m. n.p.m. Jest ona częścią jednostki wyższego rzędu makroregionu Nizina Południowowielkopolska. W obrębie Wysoczyzny Wieruszowskiej wyróżnić można następujące mikroregiony: Wzgórza Mnichowicko-Trzcinickie, Kotlina Kępińska, Równina Bolesławiecka. Wysokości bezwzględne w gminie Baranów kształtują się w granicach 159-210 m. n.p.m. Ogólnie cała południowa część gminy charakteryzuje się większymi wysokościami. Najwyższy punkt znajduje się na południowy zachód od miejscowości Marianka Mroczeńska i liczy 210 m n.p.m.

Ślady zamierzchłej historii…
Baranów jest miejscowością gminną o wielowiekowej, chlubnej przeszłości. Badania archeologiczne potwierdziły istnienie w odległej przeszłości osad łużyckich umiejscowionych w okolicy rzeki Janicy a datowanych na 800-400 r. p.n.e. W początkach państwowości polskiej Baranów stanowił dobra rycerskie. Od 1365 r. Miejscowość przechodzi w ręce prywatne. Jej właścicielem staje się kasztelan poznański, starosta wielkopolski - Wierzbięta z Paniewic herbu Niesobia. Do Wierzbiętów Baranów należał do 1545 r., kiedy to umarł ostatni z rodu – Mikołaj z Kępna. Krótko właścicielami miasta byli też: Jerzy Zaremba herbu Zaremba, Jan Spytek z Tarnowa herbu Leliwa oraz Stanisław Tarnowski herbu Leliwa. Od 1563 r. właścicielem miasta pozostawał Jan Tomicki herbu Łodzia. Prawa miejskie Baranów zyskał przed 1426r. Po II rozbiorze Polski znalazł się pod panowaniem pruskim. Pod koniec XVIII wieku miasteczko wyludniło się. W 1816 roku liczyło zaledwie 350 mieszkańców. Ostatecznym ciosem dla tej miejscowości był rozwój komunikacji kolejowej w latach 1864 - 1907, która ominęła miasto, podczas gdy sąsiednie Kępno stało się ważnym węzłem kolejowym. W latach 1905-1907 miały tu miejsce wystąpienia przeciwko nasilającej się akcji germanizacyjnej, zakończone dla Baranowa utratą praw miejskich. Po tym rozdziale historii pozostaje opis herbu i odciski starych pieczęci miejskich.
Pod względem administracyjnym Baranów oraz okoliczne wsie należały w latach międzywojennych do powiatu kępińskiego i wchodziły w skład gminy Kępno-Południe.

Zabytki…
Najtrwalszym śladem przeszłości, tradycji, historycznych wydarzeń związanych ze skrawkiem tej ziemi są zabytki architektury. Rozsiane na terenie gminy Baranów tworzą wiele unikatowych szlaków. Jeden z nich wyznaczają drewniane kościoły tak specyficzne w naszym krajobrazie. Stanowią one zachętę do podjęcia wędrówki, do zagłębienia się w historii ukrytej w ich wnętrzach. Na terenie gminy znajdują się trzy tego typu obiekty w Donaborowie, Baranowie i Grębaninie. To unikaty, liczące po kilkaset lat. Stanowią centrum, wokół których funkcjonują lokalne społeczności.
Kolejny ciekawy szlak to dworki i folwarki. Odzwierciedlają, zarówno historię jak i tradycję. Obrazują historie ludzi, którzy je tworzyli w przeszłości wytyczając tym samym charakter naszego regionu. Jednym z najznamienitszych miejsc jest w tym przypadku Mroczeń siedziba rodu Wężyków, niezwykle zaangażowanych w działalność patriotyczną.
Trzeci szlak całkowicie odmienny od dwóch pozostałych to miejsca nieznane, ale jednocześnie fascynujące. Często znane wyłącznie mieszkańcom regionu. Wyznaczają historię, są dla mieszkańców dowodem wydarzeń, pamiątką i symbolem. To przede wszystkim liczne kapliczki ukryte wśród zaułków miejscowości, łąk, pól całej gminy.
Wyruszając w wędrówkę po gminie Baranów warto sięgnąć do opracowań związanych z tym regionem. Szczególnie godnymi polecenia są dwie pozycje „Kronika dekanalna kępińska” księdza P. Fabisza pochodząca z 1855 roku oraz „Powiat kępiński” opracowanie autorstwa księdza J. Janiszewskiego z 1928 roku.

BARANÓW

„Dawniejsze miasto, dziś wieś Baranów posiada kościół parafialny pod wezwaniem św. Wawrzyńca i św. Andrzeja” (J. Janiszewski „Powiat kepinski” str. 66 ). Zabytkowy kościół drewniany znajduje się w północno-wschodnim narożniku rynku. Zbudowany został w 1732 roku z fundacji Zofii Stoińskiej. W jego wnętrzu na uwagę zasługują, między innymi: ołtarz główny późnobarokowy z roku 1885 z rzeźbami, ambona i trzy późnorenesansowe ołtarze boczne wykonane około 1640 r. z płaskorzeźbą Św. Anny, obrazem "Wniebowzięcia" oraz bogato dekorowanym obrazem Św. Cecyli. Od południa do kościoła przylega kaplica św. Wojciecha zbudowana w 1869 roku. W sąsiedztwie kościoła znajdują się także: murowana dzwonnica – powstała w końcu XIX w., plebania (około 1880 r.), spichlerz (1885 r.) i kaplica (1915 - 1917). W centrum wsi zachowało się także kilka domów drewnianych i murowanych z końca XIX i początku XX wieku.

JANKOWY

Warto zwrócić tu uwagę na budynek dawnego przedszkola Jego historia sięga 1891 roku. Wówczas powstała w nim jednoklasowa szkoła i mieszkanie nauczycielskie. Kolejny ślady historii to budynek podworski, nazywany potocznie przez okolicznych mieszkańców „Belwederem” oraz dwa budynki podworskie tzw. „trojaki”, powstałe w 1904 roku, do dziś pełniące funkcje mieszkalne.
Na terenie wsi znajdują się także ruiny zamku Radziszewskich.
Szczególne znaczenie dla mieszkańców ma także kapliczka Św. Jana Nepomucena. Stanowi dokładne odtworzenie kapliczki zniszczonej przez hitlerowców w czasie II wojny światowej.

DONABORÓW

 

 

„Według podań wywodzi Donaborów swą nazwę , od dona i bory, t. zn. darowizna borów wolnym chłopom, przez króla polskiego Jagiełłę” (J. Janiszewski „Powiat kepinski” str. 72)
Znajduje się tu drewniany, kryty gontem kościół pod wezwaniem świętego Marcina, pochodzący z XVIII wieku. W 1928 r. został gruntownie odnowiony i podwyższony. W jego wnętrzu na uwagę zasługują późnorenesansowe (XVII wiek) prawy ołtarz boczny i chrzcielnica. O miejscu tym J. Janiszewski pisze: „w 1405 stanął tu drewniany w krzyż wybudowany kościółek z jedną wieżyczką na środku, który w 1614 powiększono o dzwonnicę z wieżą (…) jest dziś dzień zachował pierwotną swą strukturę. (J. Janiszewski „Powiat kepinski” str. 71)

SŁUPIA P/KĘPNEM

W miejscowości tej znajdują się dwa zespoły zabytkowe. Pierwszym z nich jest neogotycki kościół parafialny zbudowany w latach 1869-1870. „Kościół jest pod wezwaniem Wszystkich Świętych; posiada 4 ołtarze. We wszelkim mieści się obraz Przemienienia Pańskiego pędzla Stanisława Szembeka; w drugim obraz św. Józefa, w trzecim obraz Wszystkich Świętych, w czwartym obraz św. Antoniego.” (J. Janiszewski „Powiat kepinski” str. 75)

Drugim obiekt historyczny to pałac neoklasycystyczny z czterokolumnowym portykiem wzniesiony w latach 1880 – 1889. We wsi zachowały się również przykłady drewnianych domów mieszkalnych z końca XIX wieku.

MROCZEŃ
We wsi znajduje się park angielski o powierzchni 5,10 ha objęty ochroną wielkopolskiego konserwatora przyrody. We wsi rośnie także największe drzewo w gminie „dąb szypułkowy” o obwodzie 420 cm i 18 m wysokości.

Pałac klasycystyczny Wężyków

W parku angielskim zbudowano w latach 1840 - 1850 pałac klasycystyczny. Obiekt jedenastoosiowy z dwoma dwupiętrowymi wieżami. W fasadzie frontowej - czterokolumnowy portyk, zwieńczony tympanonem. Pałac wzniesiono dla Wężyków. Wężykowie to patriotyczna rodzina polska, która zgromadziła cenny zbiór numizmatów i książek, który niestety nie zachował się do dzisiaj. Feliks Wężyk był posłem na Sejm Pruski i działaczem polskim.
W czasie I wojny światowej mieściła się tam szkoła gospodarcza dla szlachetnie urodzonych panien niemieckich. W dwudziestoleciu międzywojennym pałac opustoszał. W 1943 roku Niemcy zaczęli go remontować, chcąc przeznaczyć obiekt na potrzeby szkoły hitlerjugend. Od 1945 roku w budynku tym mieściła się szkoła podstawowa, w 1975 roku powołano zbiorczą szkołę gminną, a obecnie znajduje się Gimnazjum.
Wokół rozciąga się stary park ok. 4.00 ha z drzewami rodzimego pochodzenia.

Oficyna

Budynek pochodzi z połowy XIX w., murowany. Obecnie jako budynek mieszkalny wielorodzinny

Gorzelnia

Budynek z końca XIX w. murowany, jako dawna gorzelnia, piętrowy, przebudowany na mieszkania i obecnie jest budynkiem wielorodzinnym.

GRĘBANIN
Wieś Grębanin znajduje się na terenie Kotliny Kępińskiej. Jest to mikroregion powstały na skutek działalności lodowca po zlodowaceniu środkowopolskim, oraz wód płynących rzeki Niesob. Najdawniejsza wzmianka o Grębaninie pochodzi z roku 1250 i jest to wieś o bardzo starym rodowodzie. W głównej mierze osadnictwo pradziejowe dotyczy kultury łużyckiej oraz wpływów rzymskich i kultury przeorskiej. Osadnictwo wczesnohistoryczne jest kontynuacją okresów wcześniejszych. Można śmiało stwierdzić, iż od epoki brązu teren wsi był intensywnie eksploatowany przez różne grupy ludności. Wieś najpierw należała do klasztorów w Stanigtkach i Ołoboku. Od roku 1365 wchodziła w skład dóbr kępińskich, a później od XVII wieku był tu duży majątek rodzinny Kręskich. Po powstaniu listopadowym Konstanty Kręski udzielał gościny emisariuszom Antoniemu Winnickiemu i Adolfowi Zaleskiemu, przygotowującym nowe powstanie na Kujawach i w Galicji. Na pocżatku XX wieku wieś dostaje się rodzinie Mańkowskich, spokrewnionej z gen. Janem Henrykiem Dąbrowskim. Mańkowscy przeciwstawiali się akcji germanizacyjnej. Wybuch wojny 1939 roku odmienił losy właścicieli Grębanina i jego mieszkańców. Majątek został skonfiskowany przez okupanta, a ludność poddana represjom powszechnie stosowanym na ziemiach włączonych do Rzeszy.
W Grębaninie możemy zwiedzić: zespół kościelny, zespół pałacowy, dom z końca XIX wieku, sześć czworaków i grodzisko stożkowate.

Miejsca związane z Piotrem Potworowskim

Budynek pochodzi z końca XIX wieku, murowany, ryzalit z trójkątnym nadprożem.
Gdy po śmierci Teodora Mańkowskiego rodzina dokonała podziału majątku, Potworowscy otrzymali 1500 mórg lasu i “czerwoną willę” w Grębaninie. W latach 1933 do 1939 mieszkał tu malarz Tadeusz Piotr Potworowski i odtąd Grębanin bywał odwiedzany przez malarzy, którzy znajdowali tu warunki do pracy. Wtedy to powstają m.in. litografie ilustrujące opowiadania Allana Edgara Poe‘go stanowiące zupełny wyjątek w twórczości malarza w tym okresie. Był przede wszystkim pejzażystą i jego obrazy o dużych wartościach kolorystycznych są eksponowane m.in. w muzeach w Gdańsku, Poznaniu, Warszawie. Kilka dzieł, wykonanych w czasie pobytu w Grębaninie, znajduje się w muzeum w Kępnie.

Czworaki

Znajdują się przy drodze przez wieś, pochodzą z początku XIX wieku, murowane.

Pałac Mańkowskich

Pałac Mańkowskich znajduje się w parku, który pochodzi ze schyłkowych lat XIX stulecia. Murowany, piętrowy, neoklasyczny z portykiem balkonowym. Od 1958 roku znajduje się tu Oddział Rehabilitacyjny Szpitala. Wokół rozciąga się park krajobrazowy z 1880 roku o powierzchni 4,20 ha, w którym rosną graby, topole włoskie, czarne sosny bałkańskie, kasztanowce, platan, choina kanadyjska, dąb czerwony i piękny okazały cis.

Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny

Kościół w Grębaninie jest drewniany, konstrukcji zrębowej, z kwadratową wieżą zwieńczoną hełmem z latarnią, kryty blachą. Dach dwuspadowy, kryty gontem. Historia kościoła rozpoczyna się wraz z lokacją wsi na prawie magdeburskim w 1310 roku. Początkowo była to kaplica dworska, która etapami była przebudowywana. W 1510 roku przebudowano kaplicę, a w 1615 roku zbudowano nową stanowiącą obecnie prezbiterium. Dokument wizytacyjny z 1642 roku podaje, że kaplicę odnowiono pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Matki Boskiej i tegoż roku ksiądz proboszcz z Baranowa Andrzej Moś ofiarował ołtarz główny Kościoła. W 1712 roku dzięki staraniom właściciela Grębanina Antoniego Stoińskiego, dobudowano nawę główną. W 1718 roku utworzył Antoni Stoiński fundację przy kaplicy - “z udotowaniem księdza fundatysty, nakładając nań różne obowiązki”. Fundacja została zatwierdzona przez wikariusza generalnego we Wrocławiu hrabiego Leopolda Frankenberga. W 1873 roku kościół odrestaurowano. Wnętrze:
Wnętrze kościoła zdobi późnorenesansowy ołtarz z 1629 rokuz rzeźbami św. Piotra i Pawła, św. Stanisława, Wojciecha, Barbary i Katarzyny oraz koronacją Matki Bożej w zwieńczeniu. W polach bocznych namalowane zostały postacie dwóch świętych, a w polu środkowym wnęka z rzeźbą Matki Bożej z Dzieciątkiem, późnogotycka z ok. XV wieku, czczona przez wiernych jako cudowna. Dowodem licznych łask tu otrzymanych są wota składane Matce Bożej Grębanińskiej. Na zasuwie znajduje się obraz Zwiastowania (1624) fundacji ks. Andrzeja Mosia z Baranowa, zaś w górnej kondygnacji obraz Matki Bożej Bolesnej. Ołtarz główny otacza balustrada z postumentami, na których aniołowie trzymają świeczniki (XVII w.)
W kościele znajdują się cztery ołtarze boczne. Pierwszy wczesnobarokowy z ok. poł. XVII w., w którym obraz (pocz. XX w.) przedstawia Chrystusa z grzesznikiem, zaś obraz wieńczący Matkę Bożą z Dzieciątkiem. W drugim również wczesnobarokowy (ok. poł. XVII w.) można zobaczyć obraz adoracji Dzieciątka przez świętą (XVIII w.) i płaskorzeźbę Michała Archanioła w zwieńczeniu.
Ołtarze trzeci (1746) i czwarty (1750) są rokokowe, znajdują się w nich
obrazy przedstawiające świętą Rodzinę i Stygmatyzację św. Franciszka oraz św. Antoniego. Oba ufundowała Franciszka Stoińska.
Ciekawa jest także ambona z pierwszej połowy XVII w., na której namalowane zostały postaci Ewangelistów i chrzest Chrystusa. Uzupełnieniem całości jest klasycystyczny prospekt organowy.
Wspomnieć należy, iż w kościele znajdują się rzeźby św. Michała Archanioła i Mikołaja z pocz. XVI w., dwa relikwiarze drewniane w kształcie kapliczek z XVIII w. Oraz obraz Matki Bożej Częstochowskiej z przełomu XVIII i XIX w.
Kościół posiada dwa dzwony: mniejszy ufundowany w 1687 roku przez Stanisława Drabika i Jakuba Ziembę, a odlany przez Zygmunta Gotza we Wrocławiu i większy kupiony w 1927 roku.
Ostatnim fundatystą w Grębaninie był ks. Teofil Jonas. Po jego odejściu
proboszcz z Baranowa odprawiał nabożeństwo co trzecią niedzielę. Z nastaniem niepodległości od 1920 roku Grębanin począł czynić starania o stałego księdza. Został nim ks. Marcin Pancherz z Dziadowej Kłody, który za krzewienie polskości musiał uchodzić stamtąd w obawie przed
Niemcami. Po nim, od 1923 do 1929 r. działa w Grębaninie ks. Józef Janiszewski. Z jego inicjatywy wybudowano nową plebanię, a starą przesunięto i adoptowano na Dom Katolicki, dokonano szeregu prac porządkowych przy kościele, wykopano na miejscu tzw. bagna staw z wyspą.
Z dniem 1 lutego 1929 roku kościół w Grębaninie zyskał miano parafialnego. W skład parafii Grębanin wchodzą: Grębanin z Koloniami I i II, Łęka Mroczeńska, Żurawiniec, Marianka Mroczeńska, Justynka i Lipka.

Przy kościele wznosi się nie oznaczony grób, w którym według legendy spoczywa Kozak Zaporoski Gabryel (Hawryko) Hołubek poległy w 1588 roku w zwycięskiej bitwie pod Byczyną, stoczonej przez wojska polskie pod dowództwem Jana Zamoyskiego z armią arcyksięcia austriackiego Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego. Zwłoki rotmistrza przewieziono do Grębanina, gdzie odbył się pogrzeb i nad grobem ustawiono pamiątkowy obelisk.
Przy kościele – Kręskich, klasycystyczny z początków XIX w. Fundamenta Karnickiego, złamana kolumna z XIX wieku.

Plebania

Obiekt pochodzi z początku XX wieku, murowany, balkon na czterech pilastrach z balustradą metalową, tympanon, dach mansardowy.

Dawna plebania

Budynek pochodzi z XIX wieku, drewniany, dawniej pełnił rolę domu katechetycznego.

ŁĘKA MROCZEŃSKA
7 września 1768 roku w wigilię święta Marii Panny w czasie konfliktu między Moskalami a Wojskami Polskimi w okolicy Łęki Mroczeńskej zamordowanych zostało ośmiu Konfederatów Barskich. Pochowani zostali oni we wspólnym grobie. Szczątki ich wskazuje kapliczka z figurą „Pana Naszego Jezusa Chrystusa”.

Według zeznania Kazimierza Zawady kapliczka poprzednia miała być ufundowana w roku 1810, to jest równocześnie z pobudowaniem szkoły w tutejszej wsi przez Pana z Mroczenia z przyległościami Feliksa Wężyka. Były to czasy pańszczyzny. Pobudowana była z kamiennych bloków w wysokości mniej więcej pięciu metrów w formie czworoboku, a na szczycie widniał krzyż. W górnej części znajdowały się po każdej stronie ściany po jednej niszy, a w nich olejny obraz malowany na blasze i to Trójcy Przenajświętszej, Matki Boskiej Częstochowskiej, Świętego Jana i Świętego Rocha. Przeszło cały wiek patronowała naszej wsi i jej ludowi, aż przyszedł pamiętny rok 1939, kiedy to bez wypowiedzenia wojny hitlerowskie wojska napadły na nasz kraj i okryły go żałobą strasznej niewoli. Bezbożne bandy hitlerowskie usuwały wszystko co miało związek z polskością i religią katolicką. Nakazem ich władz usunięto wszystkie przydrożne krzyże i kapliczki oraz pozamykano kościoły a księży wywieziono do obozów koncentracyjnych i wymordowano. W ten też sposób została w roku 1942 z wiosną rozebrana przez miejscowego sołtysa Karola Jańczyka- niemca stara pamiątkowa kaplica. Osobiście tak gorliwie pracował nad rozbiórką fundamentów, że się zaziębił poczym ciężko zachorował i zmarł. Ludzie mówią, że spotkała go kara Boża. Naród polski mimo tylu upokorzeń, tak strasznego prześladowania nie upadł na duchu i trwał wytrwale przy wierze ojców i żył w nadziei nowego zmartwychwstania Ojczyzny. I oto wybiła dnia 20 stycznia 1945r. godzina wolności dla naszej okolicy. Polskie wojska wraz z armią sowiecką wypędzają wroga z kraju i zadają mu w Berlinie ostateczny cios. Ludność tutejsza w głębokiej wdzięczności Opatrzności za odzyskaną wolność postanawia za inicjatywą miejscowego sołtysa Alfonsa Maciejewskiego na tym samym miejscu nową kaplicę, która byłaby po wsze czasy wyróżnieniem gorących uczuć religijnych i patriotycznych zarazem pomnikiem wdzięczności za odzyskaną wolność. Wspólną pracą i opodatkowaniem się po 10 zł z morgi pobudowała kaplicę w zbliżonym stylu do dawniejszej w wymiarach 6m wysokości a 2,40 m szerokości w kwadracie. Obrazy wymalował artysta malarz St. Nęcki z Kępna. Ogólny koszt budowy wynosi około 50 tysięcy złotych, co się równa 100 centnarom żyta. Kapliczka budowana jest z bloków cementowych, na mocnym cementowym fundamencie. U góry widnieją nisze z obrazami Matki Boskiej Częstochowskiej, Świętej Trójcy, Św. Rocha i Świętego Floriana. U dołu wybudowana jest grota, w której ustawiono gipsową figurę Najświętszej Panienki z Dzieciątkiem. Podczas kopania pod fundament wydobyto dwa kościotrupy. Jak mówi kronika parafialna z roku 1853 ks. Fabisza, że dwóch konfederatów zabili Moskale w roku 1768 na gruncie łękowieckim i na tymże miejscu pochowano. Kościotrupy pochowano napowrót. Tak więc wieś wypełnia swój obowiązek wobec Boga i potomności. Oddając ten piekny pomnik w opieke wszystkich mieszkańców i przyszłych pokoleń. Wyrażamy nadzieję, że dzieło to przetrwa wieki i patronować będzie swej wsi. W uzupełnieniu do aktu budowy zamurowanego w dolnej części kaplicy dodaje się: poświęcenie kaplicy odbywa się również na pamiątkę poświęcenia się całego narodu polskiego Matce Najświętszej i Jej Niepokalanemu Sercu. Sam akt poświęcenia wszystkich parafii w Polsce nastąpił w dniu 7 lipca 1946r. Ogólna budowa kaplicy kosztowała 63.200 zł. Dobrowolne ofiary mieszkańcow przyniosły 44. 710zł

ŻURAWINIEC
„Osada ta dawniej nazywała się Żórawieniec, a folwark Justynka - Justynin. Jest tu szkoła powszechna jednoklasowa. Założona w 1883r. Do szkoły należą wieś: Żórawiniec, folwark Żórawiniec i Justynka. Gospodarstw jest 15. Ziemi jest ok. 400m kw. Folwark Żurawiniec, ziemi 480m kw. Właścicielem jest p. Grabianowski Stanisław.” (J. Janiszewski „Powiat kępiński” str. 70)

Osobną część wsi sołeckiej stanowi Folwark Żurawiniec z okazałym murowanym pałacem z ok. 1920-30 roku, z portykiem 4-kolumnowym, balkonem z balustradą tralkową oraz tarasem. Wraz ze 100 ha ziemi, przed II wojną światową był prywatną posiadłością ziemską należącą do Ludomiły Grabianowskiej. Obecnie stanowi obiekt domu przeznaczony na mieszkania. Pozostałość po parku stanowią nieliczne drzewa.

 

 
Busty Kate K Playing With Ddfbusty Com Indian Maid Aunty In Office Indian Actress Kajal Agarwal Fucked Candid Voyeur Spy Camera 102 Creep Hidden Camera Secret Cam Streamray Webcam Staci 8 Deshi Wife Exibicionis